كردي كرمانجي

آيا مي دانيد در چه جاهايي از اين كره خاكي زبان كرمانجي تكلم مي شود؟

دوشنبه ۲۰ شهریور ۹۶ | ۱۸:۱۱ ۱۳ بازديد

در خراسان شهرهاي قوچان، شيروان، اسفراين، بجنورد، كلات، لايين، باجگيران، آشخانه، چناران، فاروج، سملقان، درگز و درونگر، رادكان، و تقريبأ حدود ۱۵% مردم ساكن مشهد به لهجهء كورمانجي تكلم مي‌كنند.
در استان اروميه شهرهاي خلخال، اروميه، سلماس، خوي، ماكو، سيه‌چشمه، صوماي‌برادوست، چالدران، و بازرگان به لهجهء كورمانجي تكلم مي‌كنند.
در استان مازندران: بخش راغمرز در اطراف ساري، منطقه گلباد- محله در اطراف گلوگاه، اطراف كردكوي، كلاردشت، نور، اطراف علي‌آباد كتول.
در استان گيلان: شهرهاي رودبار، ديلمان، منجيل، لوشان، رحمت‌آباد، سياهكل، حومه شهر ماسال.
در استان قزوين: بخش قاقزان در اطراف قزوين، الموت، ميانكوه، طارم.
در كشور تركيه تقريبأ حدود ۹۵% كوردهاي آن به لهجهء كرمانجي صحبت مي‌كنند. كلية استانهاي جنوب شرقي تركيه كه از جمله شهرهاي آن شامل: دياربكر، آدي‌يامان، مرعش، ملتيا (مه‌له‌تيا)، اورفا )روها)، قرس (قه‌رس)، آگري، ارزروم، مووش، بتليس، سيرت، سنجر، هكاري، شرناخ، جزيره بوهتان، قونيا، انتاپ (ئه‌نتاپ)، وان، باتمان، ارزنجان، سيواس، مردين، قيسري، الازق(ئه‌لازق) و همچنين رقم بسيار بالايي از كوردهاي ساكن شهر استانبول به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند.
در كشور سوريه شهرهاي قاميشلو، حسكه (حه‌سه‌كه)، حلب (حه‌له‌ب)، كوباني، افرين (ئه‌فرين)، جزيره، دريك(ده‌ريك)، ترپا ‌سپي، آمودا و همچنين كوردهاي ساكن شهر دمشق به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند.
در كشور لبنان كوردهاي شهر بيروت و حومه به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند.
در كردستان عراق شهرهاي موصل، آكره، شيخان، دوهوك، زاخو، آمديا، شنگار و قسمت غربي استان اربيل به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند.
در كشور آذربايجان شهرهاي كل‌باژار (كه‌ل باژار – Kelbajar)، شوشه (Shusha) ، زنگلي (Zengilan)، لاچين (Lachin)، قبادلي (Kubatli) و خانليق (Khanliq) كه در امتداد نوار غربي كشور مي‌باشند (كردستان سرخ قبلي)، به لهجهء كرمانجي تكلم مي‌كنند. كوردهاي اين ديار در سال ۱۹۳۷ با خشونت استالين مواجه شدند، تعدادي از آنان قتل‌عام (كه اصطلاحأ ژنوسايد سفيد كوردها ناميده شده است، (Kurds’ white genocide و تعدادي نيز به منطقهء سيبري تبعيد شدند.
در كشور تركمنستان شهر فيروزه و همچنين مناطق جنوبي شهر عشق‌آباد و تعداد زيادي از ساكنين خود شهر عشق‌آباد به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند. همچنين كوردهاي ساكن مناطق جوك‌تپه (Ciok-Tepe )، كاخكا (Kakhka)، قره قلعه (Kara-Kala) و تجن (Tejen) نيز با لهجة كورمانجي صحبت مي‌كنند.
در كشور قزاقستان نيز مناطق غربي شهر آلماتي (Almaty) ، شهر زامبول [Jamboul (zambyl] و شهر شيمكنت [Tchimkent] [symkent] به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند. اين كوردها در سال ۱۹۳۷ ميلادي مورد غضب و خشونت استبدادي نظام سوسياليستي استالين قرار گرفته و از آذربايجان و ارمنستان، و گرجستان (در زمان جنگ جهاني دوم) به قزاقستان فرستاده شدند. در قسمت جنوبي شهر زامبول يعني در آنطرف مرز در داخل خاك قرقيزستان كوردهاي شهر اوچه (Oche ) نيز به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند.
در كشور روسيه ( منطقة سيبري) ساكنين شهر نووسيبيسكي و حومه به لهجة كورمانجي صحبت مي‌كنند.

در كشور ارمنستان حدود يك- سوم كوردهاي اين كشور ساكن ايروان(Erivan)، و بقيه در مناطق آلاگوز (Alaguez)، آرارات(Ararat)، ماسيس(Masis ) و تاليين(Talinn) ساكن هستند كه به لهجة كورمانجي تكلم مي‌كنند. اين كوردها در سال ۱۹۲۰ از كردستان تركيه به اين ديار كوچ اجباري داده شدند.

۰ نظر

آشنايي با مجتبي ميرزاده نوازنده و آهنگساز كورد

دوشنبه ۲۰ شهریور ۹۶ | ۱۸:۱۱ ۲۸ بازديد

كودكي مجتبي ميرزاده
مجتبي ميرزاده در سال 1324 خورشيدي در كرمانشاه بدنيا آمد، به سبب شغل پدرش كه كارمند دولت بود به مدت چند سال به ايلام رفتند. خودش مي گويد كه علاقه او به موسيقي در اوان كودكي و از سن سه سالگي، زمانيكه براي شنيدن موسيقي راديو همسايه به آنجا كشيده مي شد، شروع شده است. ابتدا با نواختن سازهايي كه خود با نعلبكي و سيم و تيغ و... مي ساخت نياز خود را به موسيقي ارضا مي كرد، سپس زمانيكه 14 سال داشت و به كرمانشاه برگشته بودند دوست پدرش كه علاقه مجتبي را به موسيقي مي بيند پيشنهاد خريدن يك ويولن به او مي دهد. مجتبي ميرزاده پيش از ويولن مدتي با سنتور برادر بزرگتر تمرين موسيقي كرده بود. با خريدن ويولن (كه بزودي ماندگارترين آثار موسيقي كردي با آن اجرا شد) چون معلمي براي يادگيري ويولن نمي يابد خود با استفاده از آهنگ‌هاي آن زمان راديو شروع به يادگيري ويولن و بعدها كار طاقت فرساي يادگيري نت (با مقايسه آهنگ‌هاي راديو و نت نوشته آنها) مي‌كند. او در مسابقات اردوي رامسر شركت مي‌كند و رتبه اول را در رشته نوازندگي ويولن كسب مي‌كند (مقام دوم را محمد ياحقي فرزند استاد حسين ياحقي كسب مي‌كند). در سال 1339 همكاري خود را با راديو كرمانشاه آغاز مي‌كند و در اين مدت آثاري ماندگار در موسيقي كردي با همكاري و سرپرستي وي خلق مي شود. بي شك نقش مجتبي ميرزاده در معرفي بسياري از خوانندگان انكار ناپذير است. در سال 1346 خورشيدي به تهران مي آيد و در سال 1347 همكاري خود را با اركسترهاي باربد، نكيسا و فارابي به عنوان نوازنده ويولن آغاز مي كند. ساز تخصصي او ويولن و كمانچه و با سه تار و سنتور آشنايي كامل داشت. در كارنامه او تعداد زيادي آثار موسيقي سنتي، فولكلور و پاپ همراه با بيش از 40 موسيقي فيلم به چشم مي خورد.

نوازندگي
با وجودي كه مجتبي ميرزاده نوازندگي خود را متاثر از نوازندگي پرويز ياحقي مي دانست و هميشه با احترام و فروتني از ايشان ياد مي كرد اما شخصيت مستقل ويولن ميرزاده كاملا مشهود و داراي ويژگي‌هاي مختص خود است. در ويولن ميرزاده تكنيك‌هاي غربي نوازندگي ويولن همراه با شيريني موسيقي ايراني نمود دارد تريوله‌هاي قدرتمند و سريع، گليساندوهاي كم اما بجا و آرشه كشي نرم اما مستحكم از خصوصيات نوازندگي اوست. "چهار مضراب شوشتري" تكنوازي ويلن، به همراهي تنبك بيژن كامكار، توانايي و قدرت كم نظير و حتي بي نظير او را در نوازندگي ويلن ايراني به خوبي نشان مي دهد (آلبوم "بداهه نوازي ويلن مجتبي ميرزاده")... افسوس كه در سالهاي آخر زندگي و در اوج تجربه و خلاقيت، همانند بسياري ديگر از هنرمندان، به دليل جفاي زمانه، گوشه سكوت و خاموشي گزيد و هنر موسيقي ايراني از نبوغش بي نصيب ماند. يادش گرامي باد

درباره مجتبي ميرزاده
ميلاد كيايي نوازنده برجسته سنتور، خاطره اي نقل مي‌كند كه شنيدني است: در يك مهماني، ميزبان موسيقي زيبايي گذاشت كه من متوجه شدم كه اين موسيقي بايد ساخته يك ايراني باشد. در حالي كه ديگر مهمانان مي گفتند خير اين آهنگساز روسي يا خارجي است. من با اطمينان گفتم اين آهنگساز قطعا ايراني و مرجحا ميرزاده است. زيرا كمانچه اي در اثر بود كه من ذهنم به وي معطوف شد. منتها من چون موسيقي را قبلا نشنيدم، نتوانستم اظهارنظر قاطع كنم. به همين خاطر، گفتم چه خوب است كه با خود ميرزاده در ميان بگذاريم. با وي تماس گرفتيم. براي وي موسيقي را گذاشتيم وي گفت: بله! كاري از من است. موسيقي فيلم "دالاهو" است. تعريف مي كرد من يكبار صبح رفتم استوديو در اتاق فرمان استوديو نشستم و فيلم را ديدم به صورت بداهه اين موسيقي را ساختم. ميگفت عمده سازهاي اركستر را خودم زدم (تا جايي كه تبديل به يك اركستر بزرگ شده بود!) يكي از ويژگي‌هاي ميرزاده اين بود كه همواره در پشت صحنه كارهاي هنري ميكرد.

آهنگسازي و تنظيم
از ويژگي‌هاي منحصر بفرد تنظيم‌هاي مجتبي ميرزاده مي توان به تنظيم‌هاي جديد، و عدم شباهت كارهاي او به ديگران و حتي كارهاي قبلي خود اوست، كه نشان دهنده خلاقيت هنري او و ديد صحيح او نسبت به هنر است. در زير مي توان به تعدادي از آنها اشاره كرد:

• آهنگ‌هاي معروف موسيقي كردي با صداي حسن زيرك و مظهر خالقي
• آلبوم "راز گل" با صداي عليرضا افتخاري
• ترانه‌هاي «دايه دايه» (موتورچي)، «بزران بزران»، «ميري» (جنگ لران)، «دالكه»، «تفنگ»، «زندگي»، «قدم خير»،، و ... در موسيقي لري با صداي رضا سقايي
• آلبوم "نوروز آوارگان" با صداي عبدالوهاب مددي (موسيقي افغاني)
• آلبوم "به ياد آن گذشته" با صداي همايون كاظمي
• آلبوم‌هاي "زلف بنفشه"، "يوسف گمگشته" و "نفس باد صبا" با صداي نادر گلچين
• آلبوم "مست عشق" با صداي اكبر گلپايگاني (گلپا)
• آهنگسازي و تكنوازي بسياري ديگر آهنگ‌ها با صداي خوانندگاني چون: هايده، معين، گوگوش، داريوش اقبالي، و...

سرودهاي انقلابي
• به لاله در خون خفته
• "شهيد مطهر" (جالب است بدانيم اين آهنگ بود كه باعث آزاد شدن نسبي موسيقي در فضاي بعد از انقلاب شد)

تكنوازي‌هاي معروف
• تكنواز سه‌تار در ترانه "بزن تار" با صداي هايده
• تكنواز ويولن در ترانه "مخلوق" با صداي گوگوش
• تنظيم و تكنوازي قطعه‌اي طنز براي برنامه تلويزيوني "كاف شو" به كارگرداني پرويز صياد، موسيقي بر اساس باله درياچه قو اثر چايكوفسكي كه در ادامه به يك قطعه شش‌و‌هشت ايراني تبديل مي شود، و در نوع خود در موسيقي بي‌كلام طنز بي‌نظير است.

ويدئوي اجراي باله درياچه قو در كاف شو با تكنوازي ويولون ميرزاده
• تكنواز ويولن در آلبوم "نون و دلقك"
• تكنواز كمانچه قطعه اركستري در آلبوم "گلبانگ دو" با صداي محمدرضا شجريان و آهنگسازي حسن يوسف زماني
• تكنوازي ويولن در بسياري از آهنگ‌هاي معروف كردي با صداي حسن زيرك و مظهر خالقي
• تكنواز كمانچه در آلبوم "يادگار دوست" شهرام ناظري با آهنگسازي كامبيز روشن روان
• تكنوازي ويولن در آلبوم "از دست عشق" با صداي عزيز شاهرخ
• تكنواز كمانچه در "نازنين يار" با صداي حسام الدين سراج

موسيقي فيلم
• گل‌ها و گلوله‌ها (1370)
• مسافران مهتاب (1366)
• مدرك جرم (1364)
• حماسه مهران (1363)
• تفنگدار (1362)
• خانه عنكبوت (1362)
• جايزه (1361)
• دادا (1361)
• قرنطينه (1361)
• اعدامي (1359)
• پنجمين سوار سرنوشت (1359)
• بن بست (1357)
• زن و زمين/خوش غيرت (1357)
• صمد در به در مي‌شود (1357)
• نفس بريده (1357)
• جاي امن (1356)
• در امتداد شب (1356)
• صمد در راه اژدها (1356)
• ميراث (1355)
• صمد خوشبخت مي‌شود (1354)
• علي كنكوري (1352)
• عيالوار (1352)
• قيامت عشق (1352)
• تختخواب سه نفره (1351)
• حكيم باشي (1351)
• خانه قمرخانم (1351)
• صمد و سامي، ليلا و لي لي (1351)
• مردي در طوفان (1351)
• درشكه چي (1350)
• شاطر عباس (1350)
• صمد و قاليچه حضرت سليمان (1350)
• عزيز قرقي (1350)
• عمو يادگار (1350)
• لوطي (1350)
• محلل (1350)

منابع
• ساز مهجور نبوغ خاموش: به مناسبت چهلمين روز درگذشت زنده‌ياد مجتبي ميرزاده». روزنامه همشهري، 3 شهريور 1384
• نگاهي به زندگي و اثار زنده ياد مجتبي ميرزاده
• مجتبي ميرزاده در بانك اطلاعات اينترنتي فيلم‌ها (IMDb)
• مجتبي ميرزاده در بانك اطلاعات اينترنتي سينمايي سوره